Verdringing

Op 23 juli 2014 verschenen in het Nederlands Dagblad.

Deze week ontmoette ik Jasper, een sterke vent van begin dertig. Jasper heeft maar één droom: een vast maandinkomen. Hij werkt in de beveiliging op een nul-uren contract. Sommige maanden kan hij wel 100 uur werken, andere maanden helemaal niet. Jasper heeft daarom ook een bijstandsuitkering. Maar de gemeente vindt zijn onregelmatige inkomen maar lastig en onhandig – stel je voor dat Jasper een maand uitkering én salaris zou ontvangen... Voor de zekerheid houdt de administratie van zijn gemeente daarom elke maand de maximale 100 uur werk aan loon op zijn uitkering in. Als hij minder werkt, moet hij dat maar aantonen. Dat zou Jasper graag doen, maar hij kan het niet. Zijn baas weigert hem loonstrookjes te geven voor de maanden waarin hij helemaal niet werkt: geen loon is immers ook geen loonstrook. Zo zijn de maanden zonder werk voor Jasper een dubbele sof: geen loon en nauwelijks uitkering. 

Nog maar een paar weken eerder sprak ik Sylvia, een zeer slechtziende veertiger. Ze vertelde me trots over haar carrière als administratief medewerkster, waarbij ze ondanks haar handicap posities binnen grote bedrijven had weten te vervullen. Maar haar huidige werkgever heeft al aangegeven straks haar jaarcontract niet meer te verlengen. Als per 1 januari de nieuwe participatiewet ingaat, krijgen alle werkgevers immers de opdracht om ‘garantiebanen’ beschikbaar te stellen voor de doelgroep die het moeilijkste werk vindt: mensen die zo’n zware fysieke of psychische beperking hebben dat ze nooit zelf een voldoende salaris kunnen verdienen. Sylvia is daar de dupe van: haar baan wordt straks een ‘garantiebaan’ voor iemand met een net iets zwaardere handicap. Het resultaat: voor het eerst in haar leven raakt Sylvia werkloos.

Voor wie denkt dat Jasper en Sylvia pechvogels zijn, heb ik slecht nieuws. Nederland kent duizenden en duizenden werkzoekenden, laagopgeleiden en mensen met een arbeidsbeperking. De cijfers spreken boekdelen: eind 2013 waren er ruim 650.000 werklozen – en maar 94.000 vacatures. De concurrentie aan de onderkant van de arbeidsmarkt is zwaar, de regelgeving complex en bureaucratisch – en overheidssubsidies voor de ene doelgroep leiden vaak tot malaise bij de andere doelgroep. Het boek ‘De kwetsbaren’ van Will Tinnemans geeft een choquerende bloemlezing van de gevolgen van de zware concurrentie aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Het ironische is nu dat de overheden die in veel gevallen deze concurrentie in de hand werken, consequent over Jasper, Sylvia en hun lotgenoten blijven spreken als over ‘klanten’. 

Afgelopen weken las ik afwisselend in het boek ‘de kwetsbaren’ en in de managementbestseller ‘klantgerichtheid’ van Jos Burgers. Zo las ik de ene dag verhalen van ‘klanten’ als Jasper en Sylvia, en de andere dag over belang van aandacht en respect voor een goede klantrelatie. ‘De kwetsbaren’ schrijft over hoe duizenden Nederlanders strijden met elkaar om werk – en daarbij tegengewerkt worden door de bureaucratie en willekeur van hun overheid. En in ‘klantgerichtheid’ kwam één zin voortdurend terug – een zin die ik graag meegeef aan alle overheden: uw klanten zijn net mensen. Behandel ze dan ook zo.